Những chiếc lồng đèn, hộp bánh trung thu dành cho các em nhỏ không còn nữa nằm giữa những bó hoa một lần nữa khiến nhiều người bật khóc như đã không cầm được nước mắt nhiều lần trong mấy ngày qua.
Hàng chục em bé nạn nhân đã phải trải qua đau đớn, sợ hãi tột cùng những khoảnh khắc cuối đời, và những em may mắn sống sót sẽ còn bị ám ảnh suốt cuộc đời. Các em đã biết đến lửa khói cuồn cuộn, hơi nóng thiêu người, dưỡng khí bị đốt cháy, mất mát của gia đình không đong đếm được, nhưng các em không thể biết được những lời cảm thán kêu gọi mà người lớn bảo nhau mấy hôm nay là “thảm họa không được lặp lại” vốn đã được lặp lại nhiều lần.
“Không được lặp lại” – người lớn đã từng nói với nhau như vậy sau những hậu quả khốc hại của vụ cháy ITC giữa trung tâm TP.HCM 21 năm trước, khi xảy ra vụ cháy chung cư Carina 5 năm trước, khi hai quán karaoke ở Hà Nội, Bình Dương liên tiếp cháy năm ngoái, khi những vụ cháy nhà đơn lẻ trong ngõ hẹp mà hậu quả lúc nào cũng quá đau lòng…
Những đợt tập huấn, diễn tập chữa cháy ở các tòa nhà, chung cư cao tầng, khu dân cư đã được tổ chức thường xuyên hơn. Những quy định về tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy trong xây dựng ngày mỗi nghiêm ngặt hơn. Các trang thiết bị chữa cháy trong đô thị ngày một hiện đại hơn…
Nhưng rồi lửa vẫn cháy, và qua mỗi lần, người ta lại phát hiện những sai phạm, lại rút ra những bài học – phần lớn là bài học về sự lơi lỏng trách nhiệm của con người.
Và lần này cũng vậy. Chủ chung cư mini số 37 ngách 29/70 Khương Hạ đã bị bắt giam, bị khởi tố, và sắp tới chắc sẽ còn những người khác phải chịu chung trách nhiệm. Nhưng ở Hà Nội và TP.HCM và các đô thị khác nữa, có hàng trăm, hàng ngàn chung cư mini đã xây dựng, có cái sàn chỉ vài chục mét vuông nhưng đã xây cao nhiều tầng.
Với những chung cư mini mà thật ra là phòng trọ cho thuê như vậy, việc xây vượt tầng – vượt giấy phép là việc mà rất nhiều người vốn đã biết rõ, chấp nhận và cho qua, coi như là một rủi ro pháp lý lớn nhất của loại hình này và sẽ được bù trừ vào giá thuê – mua nhà.
Không ai nghĩ đến rủi ro lớn hơn là nguy cơ mất an toàn khi có thêm nhiều căn hộ ngoài thiết kế, thêm nhiều người sinh hoạt ngoài khả năng của dịch vụ hạ tầng.
Có thể tưởng tượng được có sự ái ngại, dè dặt với các chung cư mini, nhà trọ trong ngõ ngách mất an toàn sau vụ cháy ở Hà Nội. Nhưng ái ngại thì biết đi đâu, khi mà ở Hà Nội và TP.HCM ngõ – hẻm vốn giăng mắc như mạng nhện, khi nhu cầu có một chỗ ở ổn định trong thành phố của người lao động là rất lớn trong lúc nhà ở xã hội vẫn thiếu về số lượng và thừa về những quy định chồng chéo và vị trí bất tiện khiến người có nhu cầu thật sự rất khó tiếp cận.
Chung cư mini là loại hình mà các chủ đầu tư xây dựng khi nắm bắt được nhu cầu của dân, nên với nhiều người, đó chính là lựa chọn phù hợp. Và để lựa chọn phù hợp đó vẫn là an toàn thì cần đến sự quản lý của các cơ quan chức năng, vừa tạo điều kiện hoạt động đúng, vừa chặt chẽ trong quy chuẩn, vừa sâu sát trong vận hành.
Nhưng vấn đề là các cư dân phải trả giá vì lòng tham bất chấp hậu quả của người kinh doanh, vì sự vô trách nhiệm hay cả bắt tay đồng lõa của người quản lý. Vì vậy, dịp tưởng niệm này càng phải hạ quyết tâm “thảm họa không được lặp lại”, bởi chừng nào không giải quyết được các vấn nạn đó thì thảm họa vẫn có thể lặp lại, bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu.